Magnús Ásgeirsson

Í nóvember 2008 tók ég mér frí á pólitíkinni á blogginu og skrifaði smá pistil um Vögguþulu Garcia Lorca og vin minn Jökul heitinn á Vatni. Þýðandi ljóðsins, Magnús Ásgeirsson,  barst þar í tal og Hösmagi á Selfossi af óbeinum ástæðum en hann hafði gert athugasemdir við skrif mín um lífeyrissjóði. Hluti pistilsins var á þessa leið:

"En svo aftur sé vikið að Hösmaga á Selfossi, sem ég þekki alls ekki, en ekki hrútnum þeirra Grettis og Illuga, þá virðist mér hann hafa verið í mægðum við afkomendur Magnúsar Ásgeirsonar ljóðaþýðanda. Og þá erum við komin inn á miklu skemmtilegri slóðir heldur en þetta eilífa þras um meinta sök, sem þó verður ekki undan vikist. En tökum okkur leyfi frá því um stund.

Magnús Ásgeirsson var leiklistargagnrýnandi Þjóðviljans. Hann fór hamförum í gagnrýni sinni og skrifaði lærða leikdóma sem jafnan voru heilsíðugreinar. Svo vel metnar voru skoðanir hans á uppsetningu leikrita í Reykjavík á þeirri tíð, að kunnir íhaldsmenn keyptu Þjóðviljann í skjóli nætur til þess að hafa dóma Magnúsar á takteinum. Þá reis sól íslenskrar blaðamennsku hátt, hvort sem var á Mogga, í Tímanum eða á Þjóðvilja. Menn hugsuðu fyrst og skrifuðu svo. Voru frekar trúir pólitíkinni en eigendum blaðanna. Það hlýtur að hafa verið þægilegra hlutskipti þrátt fyrir allt. Árni Bergmann og Matthías Johannessen voru síðustu stóru nöfnin á þessum vettvangi og Styrmir fylgdi fast í kjölfar þeirra. Ilmur þessara daga berst stundum úr leiðurum Fréttablaðsins en þá er það upp talið.

En hvað um það; Magnús gerði fleira en að rita leikdóma, hann þýddi ljóð. Það gerði hann með undursamlegri smekkvísi og skáldlegu innsæi og raunar þeim sköpunarkrafti sem þarf til að frumsemja stórvirki. Þetta rann upp fyrir mér þegar ég eignaðist fyrir mörgum árum ljóðasafn Almenna bókafélagsins þar sem í einu bindinu mátti finna ljóðaþýðingar. Og þar var þessi Magnús Ásgeirsson allt í einu kominn, fyrirferðarmeiri en Jón Helgason, prófessor í Kaupmannahöfn. Mitt í þyrpingu ljóðaþýðinganna innan um Nordahl Grieg, Hjalmar Gullberg og aðra andans jöfra, rekst ég á kvæði eftir Federico Garcia Lorca, Vögguþulu, sem Magnús kallar svo. Skiptir engum togum, að kvæðið í þýðingu Magnúsar nær á mér þeim heljartökum, sem það hefur haft allt fram á þennan dag. Þó hef ég alls ekki skilið það enn. Annars vegar er barnsleg og viðkvæm vögguvísa fyrir dreng, sem verið er að bía í svefn og hins vegar einhver yfirþyrmandi spánskur harmur ef til vill aftan úr forneskju, sem fylgir með værðinni inn í sál barnsins. Gamalkunn aðferð til að koma arfleifðinni fyrir, þannig að hún ferðist með kynslóðunum."

Á dögunum átti ég tal við yngri mann í minni stétt yfir kaffibolla og hann tók upp þráðinn um Vögguþuluna. Hafði hann rekist á þessi skrif mín fyrir löngu og sagðist eiga þýðingar Magnúsar og væru þær í uppáhaldi í sinni fjölskyldu. Sagði hann, að sonur sinn ungur deildi þessum áhuga með sér og bæði sveinninn hann gjarnan og ítrekað að lesa "kvæðið um hestinn" þegar þeir vildu eiga náðuga stund saman. Þessi félagi minn bar m.a. upp það umhugsunarefni, sem áhugafólk um bókmenntir hefur alla tíð velt fyrir sér, hvers vegna Magnús hafi lagt fyrir sig ljóðaþýðingar fremur en frumsaminn skáldskap.  Ég lét þau orð falla, að ef til vill hafi Magnús notað neistann úr skáldskap annarra til þeirrar nýju sköpunar, sem þýðingar hans vissulega voru en vantreyst sér til að láta frá sér ljóð, sem ekki hefði aðra samhverfu en persónu hans sjálfs. Þessi orð féllu auðvitað í flýti og báru vanþekkingu minni á bókmenntasögunni vitni. Það kom svo á daginn.

Nú er ég að lesa Mynd af Ragnari í Smáraeftir Jón Karl Helgason, þar sem víða er leitað fanga. Í bókinni rata ummæli Ragnars úr minningargrein um Magnús inn samtal þeirra Hjalmars Gullberg, þegar þeir eru ásamt hópi fólks að bíða á brautarpalli í Stokkhólmi eftir næturlestinni frá Kaupmannahöfn. Þar er Halldór Laxness á ferð með Auði til að taka á móti Nóbelsverðlaununum. Svo er frá sagt:

""Magnús var einn stórbrotnasti persónuleiki, sem ég hef kynnst," segir Ragnar við Gullberg og finnst að það sé hinn mesti harmur íslenskra bókmennta að hann hafi neitað þjóðinni " um að taka það sæti er hann var borinn og fæddur til að fylla, við hlið öndvegisskálda hennar. Hlédrægni hans og lítillátt hjarta munu ekki hafa leyft honum slíkan veraldarmunað." Þess í stað hafi Magnús tekið "ungur þá ákvörðun að fela snilli sína og áhrifavald bak við nöfn ýmissa manna frá mörgum þjóðum, sem hann lyfti sumum hverjum úr hópi góðskálda í nálægð meistaranna¨."  (Mynd af Ragnari í Smára efir Jón Karl Helgason,  Reykjavík 2009, bls. 170-171.)