Ekki allir á sama báti

Mogginn tala eins og allir stjórnendur lífeyrissjóða hafi þegið mútuferðir bankanna og reynt hafi verið að bera fé á alla. Ég er ekki viss um að þetta sé raunin. Ég hef nokkurra ára reynslu af þessum bransa og þessar upplýsingar eru mér framandi. Meira hér.

Staða lífeyrissjóða afhjúpuð

Ríkistjórnin spillir séreignarsparnaði lífeyrissjóðanna

Séreignarspanaðurinn hefur verið opnaður með lögum. Ástæðan er erfitt árferði og fjárhagsvandræði einstaklinganna. Sparnaður, sem stofnað var til á forsendum langtímafjárfestinga og rýmri fjárhags þeirra, sem hefja vildu  töku lífeyris fyrr en hið hefðbundna kerfi lífeyrissparnaðar gerði ráð fyrir, skal greiðast út í einu lagi til þeirra, sem sextugir eru orðnir. Einnig geta þeir, sem yngri eru, tekið út ákveðna fjárhæð til að liðka getu sína að standast þyngri greiðslubirði.

Lífeyrissjóðirnir, sem byggja ávöxtun sína á langtímafjárfestingum í samræmi við skuldbindingar sínar, eru með lagasetningu gerðir að hraðbönkum, sem afgreiða seðla eftir kalli kúnnans á götunni.  Tjallinn kallar svona apparat "hole in the wall". Er það réttnefni. Tilefnið er s.s. erfiðar aðstæður í efnahagslífinu og þrengingar á fjármálamörkuðum. Á sama tíma eiga lífeyrissjóðirnir að breyta föstum eignum í peninga við erfið skilyrði til að mæta nýjum og algerlega ófyrirséðum kröfum.

Ef rétthafar úttektarinnar eru ekki í beinni þörf fyrir peninga sína um þessar mundir, hefur ríkisstjórnin samt stuðlað að því, að fólk hefur hag af því að taka út séreignarsparnaðinn, hvað sem öðru líður. Kemur þar tvennt til. Annars vegar hafa skattahækkanir verið boðaðar, þannig að skilaboðin eru: Takið eins mikið út og þið getið, eins fljótt og þið getið. Í annan stað eru vextir svo háir á innlánsreikningum í ríkisbönkunum um þessar mundir, að lífeyrissjóðirnir geta með engu móti kept við þá. Bankarnir geta í raun ekki staðið undir þessum vöxtum af innlánsreikningunum, þannig að í framtíðinni munu skattborgararnir greiða kostnaðinn af þessu ráðslagi en þeir hagnast, sem kusu að yfirgefa lífeyrissparnaðinn.

Hvað gerist svo á liggjandanum, þegar fjara tekur undan því ástandi, sem nú ríkir; þegar sparnaðarleiðir fyrir séreignarsparnað í lífeyrissjóðunum verða hagstæðari en ráðstöfun fjárins utan þeirra? Þá mun fólk streyma til þeirra að nýju og jafnvel einnig þeir, sem nú taka út.

Ég tel að ráðstafanir stjórnvalda þó vel hafi veið meintar, hafi skapað spilavítisástand í lífeyriskerfi landsmanna, sem ekki verður alveg séð hverjar afleiðingar hefur. Þjóðin stendur í spákaupmennsku með lífeyri sinn og nú eru það ekki stjórnir lífeyrissjóðanna heldur einstaklingarnir sjálfir. Hverjir munu tapa og hverjir munu græða? Sennilega munu þeir tapa, sem mesta fyrirhyggju og stöðugleika vilja sýna en tækifærissinnunum verður umbunað. Er það gömul saga og ný. Hún er eftirminnileg sagan eftir W. Somerset Maugham, Maurinn og engissprettan, um bræðurna tvo. Annar bjó í haginn fyrir sig og sína allt lífið en hinn flögraði frá einum yndisaukanum til annars og uppskar margfalt þægilegra hlutskipti að lokum.

Síðasta útspil ríkisstjórnarinnar hefur verið að leggja stein í götu þeirra lífeyrissjóða, sem gæta vilja hagsmuna hinna varkáru og setja hömlur á spákaupmennskuna. 

Lífeyrissjóður með hreint sakavottorð

Þegar málefni lífeyrissjóða í vörslu Landsbankans voru til umræðu á dögunum kom fram, að Almenni lífeyrissjóðurinn hafði farið í gegnum sama nálarauga Fjármálaeftirlitsins og þeir og ekki fengið á sig athugasemdir.  Því er sjaldan hampað, sem vel er gert og því ástæða til að hrósa starfsmönnum sjóðsins og framkvæmdastjóra hans fyrir samviskusamlega unnin störf eftir fyrirmælum stjórnar sjóðsins í gjörningaveðri verðbólunnar sem var.

Nú hafa augu manna beinst að risnu, sem forráðamenn  lífeyrissjóða hafa þegið úr hendi viðskiptamanna og vörsluaðila lífeyrissjóðanna. Er það gömul saga og ný að borið sé fé á menn með þessum óbeina hætti til að liðka fyrir viðskiptum. Læknar þekkja það úr eigin ranni, að fyrirgreiðsla lyfjafyrirtækja við þá hefur ekki öll verið hugsuð sem þráðbein leið til að lina þjáningar sjúklinga. Þá er eins víst, að velgjörðir viðskiptamanna lífeyrissjóðanna hafa ekki allar verið beinlínis til þess fallnar að bæta hag sjóðfélaganna.

Við eftirgrennslan mína hefur komið í ljós að risna af þessu tagi hefur ekki tíðkast innan Almenna lífeyrissjóðsins. Þær eru hverfandi ferðirnar, sem farnar hafa verið til útlanda og tengja má því, sem til umræðu hefur verið. Ekki er mér kunnugt um ferðir innanlands svo sem laxveiðiferðir.  Mér er kunnug sú skoðun stjórnarmanns í Almenna lífeyrissjóðnum frá fyrstu hendi, að laxveiðiferðir til að mynda í boði vörsluaðila sjóðsins, sem þá var Glitnir, væri dæmi um hreina spillingu.

Stjórn Almenna lífeyrissjóðsins er nú öll kosin af félögum í sjóðnum og þarf sjóðurinn því ekki að fara í gegnum þá erfiðu umræðu um hlut atvinnurekenda, sem framundan er hjá mörgum lífeyrissjóðum stéttarfálaga.  

Lífeyrisréttindi skerðast

Evra eða króna?

Ég hef haft takmarkaðan áhuga á að Íslendingar gerðust aðilar að Evrópusambandinu. Mér hefur sýnst Evrópusambandið bandalag gamalla þjóða, sem reist hafa verndarmúra umhverfis elliheimili sitt en brotið um leið innviðina, sem skilið hafa þær í sundur.   Mér hefur þótt sem hagsmunum okkar yrði síður borgið innan þessara evrópsku múra en utan þeirra, þar sem færi gefst til skyndiaðlögunar að mismunandi mörkuðum og nota má krónuna eins og fljótvirkan þrýstijafnara í hagkerfinu. Að vísu hef ég haft góðan skilning á hinu pólitíska mikilvægi Evrópusambandsins fyrir þjóðir Evrópu í ljósi sögunnar. Sérstaklega varð mér þetta ljóst eftir að ég kynntist ungum Þjóðverja, sem tókst að horfa til framtíðar í sameinaðri Evrópu og sætta sig við fortíðina og þær hörmungar, sem áar hans höfðu leitt yfir Þjóðverja og aðra Evrópumenn.

Svo var það fyrir páska í fyrra, að ég skipti alveg um skoðun. Krónan hafði átt undir högg að sækja og öllum, sem það vildu sjá, varð ljóst, að verðmæti hennar var orðið rekald í tafli spákaupmanna m.a. af því tagi, sem við nú lesum um í fréttum. Og spákaupmennina var ekki bara að finna í útlöndum heldur í öllum kimum samfélags okkar. Bankarnir, fyrirtækin og lífeyrissjóðirnir okkar bröskuðu með krónuna, hvort heldur sem var í viðskiptum dagsins eða í framvirkum gjaldeyrissamningum. Mér sýndist þetta vonlaus staða og að Seðlabankinn og hagkerfið yfirleitt réðu ekki við kaupmennsku af þessu tagi. Krónan yrði alltaf dauðadæmd þegar ofurríkir fésýslumenn eða purkunarlaus fyrirtæki veldu hana til að kreista út gróða sinn. Krónan yrði að víkja.

Þess vegna tók ég afstöðu með Evrópusambandinu.

Ef einhver getur boðið mér nothæfa mynt án þess að Ísland fórni hluta fullveldis síns og yfirráðum auðlinda sinna, þá skal ég vera fyrsti maður til að hoppa þar um borð. Við eigum tæplega annað val en að kjósa evruna og Evrópusambandið.

Of mikil eyðsla endar illa

Sparisjóðabankinn leppur fyrir gömlu bankana?

Fram hefur komið að vanda Sparisjóðabankans má rekja til falls gömlu bankanna, þar sem hann hafði lánað þeim stórfé í Hrunadansinum á liðnu ári. Sagt er að upphæðin sé um 180 milljarðar króna. Þetta fé fékk Sparisjóðabankinn að láni hjá Seðlabankanum. Margvíslegar spurningar vakna af þessu tilefni og verður að leita svara við þeim.

Seðlabankanum hlýtur að hafa verið kunnugt, hvernig ráðstafa átti þessu fé. Með öðrum orðum, Seðlabankinn lánaði Sparisjóðabankanum þessa peninga til að laga lausafjárstöðu bankanna. Hvernig má það vera? Voru bankarnir þegar komnir í þrot? Gat Seðlabankinn ekki lánað þeim meir  án þess að nauðir þeirra yrðu um of áberandi? Hefði Seðlabankinn brotið einhverjar "reglur" með því? Var hann að brjóta "reglurnar" óbeint með því að nota Sparisjóðabankann sem lepp? Var vandræðum bankanna dreift á sparisjóðakerfið með þessari ráðstöfun?

Fjölmiðlafólk verður að grafast fyrir um þetta eins og annað.  

Forstjóri BYRS á hringekju spillingarinnar

Maður sárvorkenndi forstjóranum þegar hann kom fram í sjónvarpi í gær og reyndi að afsaka þá gerninga, sem fram fóru innan BYRS á síðasta ári. Fór hann í marga hringi og alltaf varð augnaráðið flóttalegra með hverjum hringnum.  Reyndi hann að skýra þá nauðsyn að auka við stofnfé sparisjóðsins til þess að hægt yrði að greiða út hinn góða arð, sem af rekstrinum hafði orðið á árinu 2007.  Arðurinn hafði s.s. orðið af litlu sem engu stofnfé og því varð að auka það til þess að menn fengju það sem þeir áttu rétt á skv. lögum. Sumir tóku lán til þess arna. Í því meiri þörf voru þeir að fá arðinn þ.e. til að m.a. greiða þessi lán.

Það fór ekkert fyrir því í málflutningi forstjórans að þessi góða afkoma hafði orðið þrátt fyrir hlutfallslega lágt stofnfé og etv. fyrir viðskipti við almenning þann, sem sparisjóðnum er ætlað að þjóna. Hann svaraði engu uppástungu fréttamannsins um að að etv. hefðu þessir peningar átt heima í varasjóðum sjóðsins og í þeim verkefnum öðrum, sem honum væri ætlað að sinna. 

Það eru til önnur orð yfir svona gerning en best að láta þau ósögð svo maður lendi ekki í spjaldinu.

En að öðru. Ólíkt hafast frændur okkar Kanar að en þingmenn okkar. Forstjórar stórfyrirtækja, sem nú eru á ríkisjötunni þar, eru ekki fyrr búnir að fá bónus fyrir taprekstur, en að fram er komið frumvarp í þinginu með víðtækan stuðning um sérsköttun þessara tekna upp á 90%. Hér heima ætlar undirlægjuhátturinn, sleifarlagið og þvælan í þinginu engan enda að taka.

Er ekki verið að biðja núna um ríkisstyrki af skattfé okkar vegna mikilvægis BYRS og góða þjónustu við borgarana?

Er þetta ekki fjárkúgun?

Kjartan vill brunaútsölu á menningarverðmætum.

Það eru margar mannvitsbrekkurnar í kreppunni. Kjartan reiknar söluandvirðið greinilega út frá markaði dagsins. Þessi markaður er eins og allir vita viðkvæmur og má ekkert út af bregða til að umtalsverðar sveiflur verði ekki á verðmynduninni.

Hvernig ætli markaðurinn taki því, þegar 4000 listaverkum verður fleytt á honum?  Ætli hann verði ekki bara í frjálsu falli?  Prófkjörsgaspur.

Listaverk föllnu bankanna verði seld

Misheppnuð skólastefna eða samfélag á undanhaldi?

Reglubundið verður til umræða um launakjör kennara og mikilvægi kjaranna við að halda fólki að starfi. Öll viljum við halda í góða kennara fyrir börnin okkar og kjörin eru ríkur þáttur í þeirri viðleitni. “Keep the pastures green at home” , sagði vinur minn einn vitur frá Suður-Afríku. Síðustu atburðir í skólum landsins hafa vakið upp gamlan draug með mér.

Það eru s.s. aðrar áhyggjur en af kjörunum, sem banka upp á, þegar staða kennara er metin. Það eru vinnuaðstæðurnar. Og þá er ekki átt við húsakostinn eða búnaðinn, sem fylgir skólastarfinu, heldur agaleysið og ringulreiðina, sem fer vaxandi í íslenskum skólum. Einhvers staðar höfum við tekið ranga stefnu og vikið af leið. Það endurspeglast víðar í þjóðfélaginu en í skólunum með atburðum, sem endurtaka sig t.a.m. reglulega í Reykjavík um helgar. Þar er ekki við kennarana að sakast. Þar liggur agaleysið að baki ásamt tillitleysi eða öllu heldur fyrirlitning á friðhelgi borgaranna og rétti til ótruflaðrar umferðar um heimahverfi sín.

Í  skólunum hefur reglu verið fórnað fyrir hugmyndafræði, sem krefst réttar fyrir þá, sem jafnvel geta með engu mótið notið hans. Kennurum er ætlað að halda uppi kennslu í ringulreið ósamstæðra nemaenda og auk þess eru þeir og skólastjórnendur ítrekað sviptir nauðsynlegum úrræðum til að halda uppi heilbrigðu skólastarfi. Nemendur hafa jafnvel í hótunum við kennara með stuðningi foreldra.     

Þessu verður að breyta ef ekki á illa að fara. Launin duga ekki ein til að halda kennurum að starfi. Þeir verða líka að búa við aðstæður, sem gera þeim kleift að endast. Í grænum högum en ekki á berangri daglegrar óvissu. Við þær aðstæður í skólunum mun smám saman draga úr ótímabærum þvaglátum í miðbæ Reykjavikur og ofbeldi í skólunum.

Sá afríski vinur, sem til er vitnað að ofan, sagði það sína skoðun, að ekki væri við fátækt að sakast, þegar litið væri til óróans og agaleysisins í hans heimlandi. Glæpatíðnin væri alls ekki mest þar sem fátæktin væri verst. Þetta væri arfur sjálfstæðisbaráttunnar; þegar unglingar fengu frjálsar hendur við mótmæli og jafnvel til ofbeldisverka. Tilgangurinn helgaði meðalið. Og þessar kynslóðir losna ekki út úr kreppu ofbeldisins.

Sér nokkur líkindi með því og aðstæðum okkar?

Frelsi til hnefaleika partur af pólitík liðinna ára

Hér höfum við enn eina afleiðingu kröfunnar um algert frelsi til orðs og æðis. Undir fána þessarar kröfu var barist fyrir að hnefaleikar yrðu leyfðir á Íslandi og þóttu þeir heldur heimóttarlegir og stjórnlyndir, sem vöruðu við afnámi bannsins. 

Hvað eftir annað koma upp mál, sem tengja má iðkun hnefaleika þ.e. að menn beiti í þágu ofbeldisins því, sem þeir æfa undir yfirkyni íþróttarinnar. Að ekki sé minnst á það tjón sem þeir verða fyrir, sem leggja rækt við box eftir settum reglum.

Harma árás í Sandgerði

Erlendir ríkisborgarar fengið setningu

Mér finnst líklegt að setning erlends ríkisborgara í embætti hér á landi eigi sér fordæmi. Ég hygg að dæmi þess megi finna hér áður fyrr á ásunum þegar læknar voru embættismenn og erlendir ríkisborgarar fengu tímabundna setningu í þau embætti.  Er ég þá að tala um á lýðveldistímanum.

Stjórnskipuleg óheillaskref